रुकुम । कुनै बेला दशैं तथा तिहार नजिकिदै गर्दा रुकुम पूर्वको सिस्ने गाउँपालिका– ७ की रमिला गौतमलाई रातो माटोले घर रङ्गाउन भ्याईनभ्याई हुन्थ्यो । गाउँमा धेरै पुराना र मौलिक घरहरु हुन्थ्य । प्रत्यक घर यो बेला रङ्गाउन सबैलाई उत्तिकै हतार हुन्थ्यो । तर पछिल्लो समय त्यो प्रचलन फेरीएको छ । पहिले जस्तो घर रङ्गाउन माटो, कमेरोको खोजी हुदैन ।

किन भने गाउँमा बनेका सबै घरमा सिमेन्टको प्रयोग बढेको छ भने, रंग पनि वजारकै प्रयोग हुन थालेको छ । यसले ग्रामिन जिवनमा एकातिर सहजता त ल्याएको छ । अर्को तिर घरमा हुने खर्च र लगानी बढाएको छ । ‘पहिला पहिला हामि कमेरो, माटोले घर लिप्ने गर्थियौ । घरमा विभिन्न रङ्को माटोले लिपे पछि मात्र दशै आएको जस्तो लाग्थ्यो । घर रमाईलो हुन्थ्यो ।’, गौतमले भने ।

पछिल्लो समय गाउँमा घर लिप्ने माटो खन्ने प्रचलन हराउदै गएको छ । मौलिक घरहरु पनि विस्तारै हराउदै गएका छन् । सिमेन्ट र रडको प्रयोग गरेर घर निर्माण भैरहेका छन् । गाउँमा बन्ने नयाँ घरमा सिमेन्टको प्रयोग हुन थाले पछि मौलिक घरको संख्या घट्दै जान थालेको छ । मौलिक घरहरुमा पनि बजारको रंग प्रयोग हुदै जानु र सिमेन्टको प्रयोग गरिएकाले पनि घरहरु माटो तथा कमेरोले रङ्गाउन नमिल्ने भएकाले घर रङ्गाउने प्रचलन लोप हुदै गएको सिस्ने गाउँपालिका– २ की चन्द्रि खड्काले भनिन् ।

स्वास्थ्यको हिसावले ढुङ्गा माटोको गारोले निर्माण गरिएका घर उपयुक्त मानिए पनि झट्ट हेर्दा आकर्षक देखाउने होटवाजीका कारण पनि गाउँमा सिमेन्ट र बिभिन्न रंगको प्रयोग बढेको हो । मौलिक घर र मौलिक जिवनशैली संरक्षणमा भने कुनै पनि स्थानीय सरकारले निति तथा कार्यक्रममा ल्याउन नसकेको गुनासो पनि स्थानीयबाट सुनिन्छ ।

जिवनशैली, संकृति, भेषभुषा र भाषा पर्यटनका महत्वपुर्ण आधार रहेको भन्दै आधुनिकताको नाममा कहिल्यै आफ्ना मौलिकता भुल्न नहुने सरोकारवालाहरुको भनाई छ ।